Tarihe Geçen Bir Keşif: Gezegenlerin Doğuşu İlk Kez Görüntülendi

HOPS-315 adlı genç, Güneş benzeri bir yıldızın çevresindeki gaz bulutunda yeni gezegenlerin oluşum anları tespit edildi. Bu bulgu, Güneş Sistemi’nin erken dönemlerine dair önemli ipuçları sunuyor.

Astronomlar, genç bir Güneş benzeri yıldızın etrafındaki gaz diski içinde kayalık gezegenlerin ilk yapı taşlarının şekillendiğini ortaya çıkardı. Bilim insanları, bu gözlemi “zamanın başlangıcı” olarak tanımlıyor.

Hollanda’daki Leiden Gözlemevi’nden Melissa McClure liderliğindeki uluslararası bir araştırma grubu, bu çalışmayı gerçekleştirdi. McClure, “Kayalık gezegenlerin, Dünya gibi, genç yıldızların çevresinde nasıl ortaya çıktığını doğrudan gözlemleme şansına sahip olduk,” diyerek, “Gezegen oluşumunun ilk aşamalarının şu anda gerçekleştiğini kesin bir şekilde ifade edebiliyoruz” şeklinde konuştu.

Araştırmada yer almayan ancak bulguları yorumlayan Chicago Üniversitesi’nden Fred Ciesla, bu gözlemleri “bir gezegen sisteminin oluşum sürecindeki iç dinamiklerine benzersiz bir pencere” olarak nitelendirdi. Ciesla, “Bu, uzun süredir beklediğimiz bir gelişme. Astronomlar, gezegen sistemlerinin nasıl oluştuğunu anlamak için yıllardır çaba gösteriyor. Bu keşif, inanılmaz bir araştırma fırsatı sunuyor,” dedi.

NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu ve Şili’de bulunan Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) ile iş birliği içinde çalışan ALMA teleskobu, HOPS-315 adlı genç yıldızın çevresinde gezegen oluşumunun ilk izlerini ortaya koydu. Henüz 100.000 ila 200.000 yaşında olan HOPS-315, Güneş benzeri sarı cüce bir yıldızın erken aşamasında bulunuyor ve Dünya’dan yaklaşık 1.370 ışık yılı mesafede yer alıyor.
McClure ve ekibi, yıldızın etrafındaki gaz diskinin derinliklerini inceleyerek, gezegen oluşumunun ilk işaretlerini taşıyan sıcak mineral taneciklerini tespit etti. Diskin dış kısmındaki bir boşluk ve yıldızın Dünya’ya olan açısı, bu gözlemin yapılmasını mümkün kıldı.

Araştırma ekibi, silisyum monoksit gazı ile kristal silikat minerallerini — yani 4,5 milyar yıl önce Güneş Sistemi’mizdeki ilk katı maddelerin temel yapı taşlarını — belirledi. Bu hareketlilik, Güneş Sistemi’mizde Mars ile Jüpiter arasında yer alan asteroit kuşağına karşılık gelen bir bölgede gerçekleşiyor. Bu bölge, gezegen oluşumundan kalan kalıntıları barındırıyor.

McClure, “Bu sıcak minerallerin yoğunlaşmasını daha önce başka genç yıldızların çevresinde hiç görmemiştik,” diyerek, “Bu durumun gezegen oluşumunun genel bir özelliği mi, yoksa yalnızca Güneş Sistemi’mize özgü bir istisna mı olduğunu bilmiyorduk. Araştırmamız, bunun gezegen oluşumunun erken evrelerinde yaygın bir süreç olabileceğini ortaya koyuyor” ifadelerini kullandı.

Daha önceki çalışmalar genellikle daha gelişmiş diskleri veya olası gezegen adaylarını incelerken, bu gözlem, gezegen oluşumunun başlangıcına dair doğrudan bir kanıt sunan ilk keşif olma özelliğini taşıyor.

ESO’nun ALMA teleskop ağıyla elde edilen etkileyici görüntüde, oluşum aşamasındaki gezegen sistemi, karanlık uzayın içinde adeta bir ateşböceği gibi parlıyor.
HOPS-315 çevresinde kaç gezegenin oluşacağı ise henüz net değil. McClure’a göre, bu yıldızın gaz diski Güneş’inkine benzer büyüklükteyse, bir milyon yıl içinde sekiz gezegenli bir sistem bile ortaya çıkabilir.
Araştırmanın ortak yazarlarından Purdue Üniversitesi’nden Merel van ’t Hoff, daha fazla gelişim aşamasındaki gezegen sistemi keşfetmek için heyecanlı olduğunu belirtti. Daha geniş bir veri setiyle, gökbilimciler, benzerlikleri analiz ederek Dünya benzeri gezegenlerin oluşumunda hangi süreçlerin belirleyici olduğunu anlamayı hedefliyor.