Donald Trump'ın otizm açıklaması dünyayı karıştırdı: Parasetamol hakkında şok iddialara uzman cevap verdi

Ancak bu açıklama, kadınlar için tehlikeli olabilecek bir güvensizlik yaratma endişesiyle dünya genelinde uzmanlar tarafından eleştirildi. Bilimsel veriler ise parasetamolün otizme neden olduğuna dair kesin bir kanıt olmadığını gösteriyor. Peki, uzmanlar bu konuda ne diyor? İşte Hürriyet’in derlediği habere göre detaylar…

PARASETAMOL OTİZME NEDEN OLUR MU?

Otizmde genetik faktörlerin önemli bir yeri bulunuyor ancak bilim insanları, ebeveyn yaşı, erken doğum, gebelik öncesi ilaç kullanımı, çevresel kimyasallar ve enfeksiyonlar gibi potansiyel çevresel etkenlerin de rolünü araştırıyor.

İsveç’teki Karolinska Enstitüsü’nden epidemiyoloji doçenti Renee Gardner, “Hamilelik sırasında gerçekleşen bir durumun nörogelişimi etkileyebileceği fikri, yeni, çılgın ya da tuhaf bir düşünce değil. Büyük bir kalıtsal ya da ailesel etkinin olduğunu biliyoruz ancak çevresel faktörler genetik eğilimlerle etkileşime giriyor” dedi.

Parasetamol, 1950’lerden beri yaygın olarak ağrı kesici olarak kullanılıyor ve hamile kadınlara dünya genelinde ilk tercih edilen ağrı kesici olarak öneriliyor. Son yıllarda yapılan çeşitli çalışmalar, hamilelikte parasetamol kullanan kadınların otizm tanısı alan çocuk sahibi olma olasılığının biraz daha yüksek olduğunu öne sürdü.

Ancak bu durum, aradaki bağlantının nedensel olduğunu kanıtlamıyor. Birleşik Krallık İlaç ve Sağlık Ürünleri Düzenleme Kurumu (MHRA) gibi resmi kurumlar, hamilelikte parasetamol kullanımının çocuklarda otizme yol açtığına dair hiçbir kanıt olmadığını vurguluyor.

‘BU İLAÇ OTİZME SEBEP OLSAYDI BİR PATLAMA İLE KARŞILAŞIRDIK’

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe, tüm bu bilgilerin yanında, “Araştırmaları bir kenara bırakalım, mantık yürütecek olursak: Parasetamol uzun yıllardır hamileler arasında yaygın şekilde kullanılıyor. Eğer gerçekten otizme neden olsaydı, dünyada otizm vakalarının çok daha fazla olması gerekirdi” dedi ve ekledi:

— “Zannedilenin aksine otizm vakaları son yıllarda artmamış durumda, ağır otizm vakaları toplumda her zaman olduğu gibi oldukça düşük seviyede ortaya çıkıyor.

— Otizmi bir spektrum olarak değerlendirdiğimizde, spektrumun daha normale yakın belirtilerle seyreden alt gruplarının tanı yöntemlerinin kolaylaşması ve sık yapılmasına bağlı olarak artmış gibi görünüyor.

— Ancak ağır otizm vakalarında artış olduğunu kesinlikle gösteren bir çalışma yok, varsa bile bunlar çok küçük gruplarda yapılmış olabilir.

— Epidemiolojik açıdan bakıldığında, eğer otizm parasetamol kullanımıyla bağlantılı olsaydı, dünya genelinde patlama şeklinde bir artışla karşılaşmak zorunda kalırdık.”

BAZI ARAŞTIRMALAR NEDEN PARASETAMOL İLE OTİZM ARASINDA BAĞLANTI ÖNE SÜRÜYOR?

İnsanlar üzerinde yapılan araştırmalarda en büyük zorluk, otizme gerçekten neyin katkıda bulunduğunu ve neyin sadece ilişki içinde olduğunu ayırt etmek.

Klinik epidemiyoloji profesörü Laurie Tomlinson, “Otizm için birçok potansiyel risk faktörü araştırıldı ve gerçek nedeni ortaya çıkarmak çok zor. Hamilelikte parasetamol kullanan ve kullanmayan kadınlar birçok açıdan farklılık gösterebilir” dedi.

Örneğin, ileri yaştaki kadınların otizmli çocuk sahibi olma olasılığı daha yüksek, ancak aynı zamanda ağrı kesici gerektiren tıbbi durumları da daha fazla. Benzer şekilde, bazı tıbbi durumlar otizmle biyolojik olarak bağlantılıdır.

Örneğin, hipermobiliteye sahip kadınların eklemleri olağandışı geniş hareket aralığına sahiptir. Bu kadınların otizmli çocuk sahibi olma olasılığı da daha yüksektir.

Hamilelik, hipermobiliteye sahip kadınlarda eklem ağrısını artırabilir ve bu da ağrı kesici kullanımını yükseltebilir. Eğer çalışmalar bu faktörleri tam hesaba katmazsa, ağrı kesiciler yanlışlıkla bir risk faktörü gibi görünebilir.

2,4 MİLYON ÇOCUK İNCELENDİ

Renee Gardner ve ekibi, hamilelikte otizm ve parasetamol kullanımı üzerine şimdiye kadarki en büyük çalışmayı gerçekleştirdi. 1995-2019 yılları arasında İsveç’te doğan 2,4 milyon çocuğun sağlık kayıtları incelendi. Anneleri hamilelikte parasetamol reçetesi alan çocukların yaklaşık %1,5’inin otizmli olduğu, almayanlarda ise bu oranın %1,3 olduğu görüldü.

Ancak araştırmacılar, kardeşler arasında karşılaştırma yaptıklarında (genetik faktörleri dışarıda bırakarak) otizm ile parasetamol kullanımı arasındaki ilişkinin tamamen ortadan kalktığını tespit etti. Gardner, “Otizm riskini artıran bazı genetik eğilimler, bağışıklık tepkisi ve ağrı algısını etkileyen genlerle örtüşüyor ve bunlar da parasetamol kullanımını artırabilir” dedi.

Araştırmacılar, nedensel bir bağlantıyı destekleyecek kanıt bulunmadığı sonucuna vardı. Yılın başlarında yayımlanan başka bir çalışma da benzer sonuçlara ulaştı.

OTİZM ORANLARI ARTIŞTA MI?

Yaklaşık 40 yıl önce, her 10.000 kişiden 4 ila 6’sı otizm tanısı alıyordu. Günümüzde bu oran ülkelere göre %1 ila %3 arasında değişiyor. Tanı hem yetişkinlerde hem çocuklarda artış gösterdi.

ABD Sağlık Bakanı Robert F. Kennedy Jr., bu artışı bir ‘salgın’ olarak tanımladı ancak bu terim daha çok bulaşıcı hastalıklar için uygun.

Birçok araştırmacı, artışın otizmin kendisindeki yükselişten çok, tanı kriterlerinin genişlemesi, farkındalığın artması ve tanı yöntemlerinin gelişmesiyle ilgili olduğunu düşünüyor. Ancak henüz keşfedilmemiş çevresel faktörlerin de etkisi olabilir.

Aston Üniversitesi’nden bilişsel nörogörüntüleme profesörü Gina Rippon, “Otizm terimi altında çok daha geniş bir davranış yelpazesi toplandı. Vakalarda dramatik artış gibi görünen şey aslında tanıdaki dramatik artıştır” dedi.

Dr. Kağan Kocatepe, anne adaylarının kafasının karışmasına yol açan temelsiz iddiaların sıkça ortaya atıldığını belirtti: “Örneğin, folik asit kullanımı ile otizm arasında bağlantı olduğu iddiaları birkaç ay önce sosyal medyada sıkça dolaşıyordu. Şimdi parasetamol gündemde, bir dönem hamilelikte yapılan ultrason suçlanıyordu. Şu anda genetik nedenler dışında net olarak bilinen bir etken yok” dedi.

TRUMP’IN YORUMLARI NE KADAR DOĞRU?

Kanıtlar, parasetamolün otizme katkıda bulunduğu iddiasını desteklemiyor ancak Trump’ın açıklamalarının geniş etkileri olabilir. En önemli etkisi, hamilelikte gereksiz ağrı ve sıkıntıya yol açması ve potansiyel sağlık riskleri doğurmasıdır.

Gardner, “Trump’ın hamilelikte parasetamol almamanın hiçbir sakıncası olmadığını söylemesi doğru değil. Hamilelikte ateşin uzun süre tedavi edilmemesi ciddi sağlık risklerine yol açabilir” diye konuştu.

Ayrıca bilime ve tıp kurumlarına olan güvenin daha geniş çapta sarsılması da söz konusu. Profesör Sarah Hawkes, “Hamile kadınlar zaten birçok doğrulanmamış bilgi bombardımanına maruz kalıyor. Bu durum, özellikle hamilelikte kadın sağlığı için gerçekten tehlikeli bir güvensizlik anlatısını besliyor” dedi.

Kadınların ruh sağlığı açısından da risk var. Liverpool Üniversitesi’nden kadın sağlığı profesörü Shakila Thangaratinam, bu tür açıklamaların hamilelik ve doğum sonrası kadınları daha endişeli hale getireceğini söyledi.

Dr. Kağan Kocatepe, “Anne adaylarını ve özellikle yeni anneleri etkilemekten daha kolay bir şey yok. Herhangi bir şey öne sürdüğünüzde, olumlu ya da olumsuz olsun, anne adaylarında bunun mutlaka ruhsal bir karşılığı oluyor ve bazen etkisi uzun süre devam ediyor” dedi.

“Bu yüzden hamilelik ve bebek bakımı konularında, ister sosyal medyada ister birebir ilişkilerde olsun, ağzımızdan çıkan her kelimenin anne adaylarında olumsuz etki yaratabileceğini dikkate alarak konuşmamız gerekiyor.”