NATO Eski Genel Sekreteri kitabında Erdoğan'dan nasıl bahsetti?

Jens Stoltenberg’in 1 Ekim 2014’ten 1 Ekim 2024’e kadar yürüttüğü NATO Genel Sekreterliği görevine ilişkin olarak kaleme aldığı “Benim Dönemimde: Savaş Zamanında NATO’ya Liderlik (On My Watch/Leading NATO in a Time Of War)” adlı kitabında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la ilgili dikkate değer anılar ve değerlendirmeler yer aldı.

Stoltenberg, 2015 yılında yaşanan Rus uçağının düşürülmesi olayına değinerek, NATO askerî makamlarının uçağın Türk hava sahasına gerçekten girdiğinin teyit edildiğini, bu nedenle NATO’nun tepki vermesinin kamuoyuna açıklanmasının zorunlu olduğunu belirtti. Eski Genel Sekreter, göreve başladıktan kısa süre sonra siyasi dengelerin NATO faaliyetlerindeki ağırlığını fark ettiğini ifade etti.

2019 yılında Türkiye’ye resmi bir ziyaret düzenleyip Erdoğan ile bir araya gelen Stoltenberg, İstanbul’u kültürel, ticari alışverişlerin yanı sıra tarih boyunca savaşların ve çatışmaların yaşandığı tarihi bir kavşak olarak tanımladı. Erdoğan ile Anadolu yakasını Boğaz’dan izlediklerini ve hizmete açılan Çamlıca Camisi’nin İslam’ın önemini simgelediğine değindi.

İLİŞKİLER ÖNCEKİ DÖNEME DAYANIYOR

Stoltenberg, Erdoğan ile ilişkilerinin Norveç Başbakanı olduğu döneme dayandığını, 2012’de Ankara’daki ziyaretlerinde Erdoğan’ın evinde ağırlanmalarının ardından aralarındaki iletişimin kolay olduğunu vurguladı. Türkiye’nin NATO için stratejik önemine ve DEAŞ ile mücadelede oynadığı kilit role dikkat çekti.

2019’da Suriye’nin kuzeyinde planlanan Barış Pınarı Harekatı öncesinde Erdoğan’ın güvenli bölge oluşturma isteğini ve NATO ile ABD’nin desteğini talep ettiğini ancak NATO’nun Suriye sınırları içinde bir ihlali onaylamadığını açıklama ihtiyacı duyduğunu aktardı. Erdoğan’ın bu nedenle ABD Başkanı Trump’a harekat kararını bildirdiğini ve bunun üzerine ABD’nin askerlerini çekme kararı aldığını belirtti. Stoltenberg, Erdoğan’ın YPG’yi terör örgütü olarak tanımladığını ve Batı’nın bu konuda tutarsız bir yaklaşım içinde olduğunu kaydetti.

TÜRKİYE’NİN TERÖRLE MÜCADELESİNDE NATO

Türkiye’nin terör saldırılarından en çok etkilenen NATO ülkelerinden biri olduğunu vurgulayan Stoltenberg, ABD ve bazı müttefiklerin uzun süre PKK ve YPG’yi ayrı görmesine rağmen sonra bu grupların terörist olduğunu kabul etmek zorunda kaldığını ifade etti.

Bir anı olarak, Erdoğan ile birlikte geleneksel bardaklarda çay içmeleri sırasında sezonun mısırlarını paylaşmalarını aktaran Stoltenberg, bu samimi anın Türk misafirperverliğini gösterdiğini belirtti.

Erdoğan’ın, ABD ve diğer NATO ülkelerinin DEAŞ ile mücadele kapsamında Suriye’de asker bulundurmasını meşru müdafaa çerçevesinde kabul ederken, Türkiye’nin benzer adımlarını sorguladığını Stoltenberg aktardı. Bu konudaki haklılık payını ve NATO’nun koalisyon desteğiyle DEAŞ’a karşı operasyonlarını hatırlattı.

Erdoğan’ın elinde Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliği sürecindeki anahtar konumuna da dikkat çeken Stoltenberg, 2022 Kasım’ında yaptığı İstanbul ziyaretinde Erdoğan ile Boğaz turu yapıp, terörle mücadelede bu iki ülkenin daha fazla adım atması gerektiği yönündeki görüşlerini paylaştığını aktardı. Stockholm’de Kur’an-ı Kerim yakılması olayının Türkiye’nin görüşmelerdeki duruşunu etkilemesi nedeniyle bu ülkelerle diyalogların askıya alındığını duyurdu.

BAYRAKTAR GÜNDEMDEYDİ

Kitapta ayrıca, Ukrayna’nın NATO üyeliği gündeminde eski Devlet Başkanı Petro Poroşenko ile yapılan bir uçuş görüşmesi yer aldı. Poroşenko’nun Ukrayna’nın elindeki silah donanımının yetersiz olduğunu vurguladığını, özellikle Türkiye’den alınan Bayraktar insansız hava araçlarına minnettar olduğunu ancak Batı’nın silah tedarikinde isteksiz olduğunu anlattı. Stoltenberg, Norveç’in silah satışına getirdiği kısıtlamaları açıklarken, Poroşenko’nun güvenlik için NATO üyeliğinin kritik olduğunu ısrarla dile getirdiğini ifade etti.

15 Temmuz 2016’daki başarısız darbe girişimi anılarında, Ankara ziyaretinde TBMM Genel Kurul salonundaki hasarı bizzat gözlemlediğinden söz eden Stoltenberg, yaşanan kayıpların büyüklüğünü ve Türkiye’nin darbe gecesi meşru hükümetine desteğini açıkladığını belirtti. Türk halkının ve Erdoğan’ın, Batı ülkelerinin darbe girişimi karşısındaki zayıf tepkisinden hayal kırıklığı duyduğunu aktardı.

Son olarak, Stoltenberg, Norveç Başbakanlığı döneminde Türkiye ile ilişkilerinin diğer Avrupa liderleriyle benzer olduğunu ancak NATO Genel Sekreteri olarak Türkiye’nin DEAŞ ile mücadele ve yeni üyelik sürecindeki stratejik öneminden dolayı odağında yer aldığını vurguladı.