Avrupa Birliği, Ukrayna'ya Mültecilerin Geri Dönüşünü Planlamaya Başladı

Avrupa Birliği, Ukraynalı mültecilerin geri dönüşünü planlamaya başladı. Komisyon, Ukraynalılara bir yıl daha koruma sağlama kararı aldı, ancak ilk kez üye devletlere gönüllü geri dönüş programlarını uygulama çağrısında bulundu.

Ukraynalı Mültecilerin Durumu

Ukraynalı mülteciler, Mart 2022’de Polonya’nın güneydoğusundaki Dorohusk sınır noktasında toplandı. MASSIMILIANO MINOCRI tarafından çekilen fotoğraflar, bu zorlu sürecin bir yansıması olarak hafızalara kazındı. Carlos Torralba’nın 11 Haziran 2025 tarihli haberine göre, Brüksel’de saat 05:40’ta yayınlanan bu haber, Avrupa Birliği’nin Ukraynalı mülteciler için kalıcı çözümler arayışını anlatıyor.

Avrupa Komisyonu’nun Kararı

Avrupa Komisyonu, topluluk topraklarında yaşayan 4 milyondan fazla Ukraynalı mülteci için geçici korumayı Mart 2027’ye kadar uzattı. Ancak bu kez, geri dönmeyi planlayanların kademeli olarak Ukrayna’ya dönüşlerini kolaylaştırmak amacıyla 27 üye ülkeye çağrıda bulundu. Geri dönmek isteyenlerin sayısı giderek azalsa da, bu süreçte entegre olmuş ve kalmayı planlayanların durumlarını düzenlemek için de adımlar atılıyor.

Geçici Koruma Mekanizması

Geçici koruma mekanizması, Rusya’nın büyük ölçekli işgalini başlatmasından sekiz gün sonra devreye girdi. Bu mekanizma, Ukraynalı mültecilere AB’de ikamet izni, iş, eğitim ve belirli sosyal yardımlara erişim sağladı. Standart sığınma prosedüründen geçmelerine gerek kalmadan bu haklara sahip oldular. İçişleri ve Göçten Sorumlu Komiser Magnus Brunner, basın toplantısında geri dönenlerin kendi istekleriyle döneceklerini ve geçici koruma statüsünün sona ermesinin, 27 üye ülke ve Ukrayna hükümeti arasında “durum istikrarlı olduğunda” alınacak bir karar olduğunu vurguladı. Brunner, “Ukrayna’da koşullar bu yıl veya gelecek yıl değişirse, Komisyon, Mart 2027’den önce geçici korumayı askıya almayı önerebilir” diye ekledi.

Gönüllü Geri Dönüş Programları

Brüksel, Avrupa hükümetlerine Ukrayna makamlarıyla birlikte gönüllü geri dönüş programlarını planlama ve uygulama çağrısında bulundu. Bu öneri, hem geri dönmek isteyenlere hem de kalmayı tercih eden ve kalıcı ikamet izni almayı amaçlayanlara destek sağlayacak merkezlerin kurulmasını da içeriyor. Bu bilgi noktalarının ilki, Berlin, Prag ve Alicante’de açılacak.

Keşif Gezileri ve Özel Elçi

Komisyon, gelecekte Ukrayna’ya dönmeyi planlayanların, nihai kararlarını vermeden önce koşulları yerinde değerlendirebilmeleri için “keşif gezileri” düzenlenmesini öneriyor. Von der Leyen’in yönetimi, “AB’deki Ukraynalı mülteciler için özel elçi” atayacak ve bu elçi, geri dönüş planlarını çeşitli hükümetlerle koordine edecek.

Ukrayna’daki Durum ve Mülteci Sayıları

Savaşın başladığı dönemde Ukrayna’nın 44 milyon nüfusunun altıda biri yurtdışına sığındı, çoğunlukla AB’ye (4,3 milyon kişi, toplamda yaklaşık 7 milyon). Rusya’nın ilk aylarında, AB’ye yerleşen Ukraynalıların çoğu, güvenli olduğunda eve dönmeyi planlıyordu, ancak zamanla birçok kişinin geleceğe dair bakış açısı değişti.

Kiev merkezli Ekonomik Strateji Merkezi tarafından yapılan anketler, Aralık 2022’den geçen yılın sonuna kadar, Ukrayna’ya “muhtemelen” veya “kesinlikle” dönmeyi planlayan mülteci oranının %74’ten %43’e düştüğünü gösteriyor.

“Geri Dönmeleri Gerekiyor”

Ukrayna Milli Birlik Bakanı Oleksii Chernishov, yurtdışına kaçanları geri getirme görevini üstlenen kişi olarak, Brüksel’deki basın toplantısında Komisyon’un önerilerini duyurdu. Chernishov, “Savaş bittiğinde Ukraynalıların eve dönmesine acil ihtiyacımız var. Onlara müreffeh bir ekonomi geliştirmek ve demokrasiyi güçlendirmek için ihtiyacımız var” dedi.

Mülteci Profili ve Dağılımı

18-60 yaş arasındaki erkeklerin ülkeden çıkış yasağı nedeniyle, AB’deki Ukraynalı mültecilerin %44’ü yetişkin kadınlardan, üçte biri ise çocuk ve ergenlerden oluşuyor. Ekonomik Strateji Merkezi’nin çalışmalarına göre, toplamın yarısından fazlası Almanya’da (1,2 milyon) veya Polonya’da (1 milyon) yaşıyor. Çek Cumhuriyeti, nüfusuna oranla en fazla Ukraynalı mülteciyi (her 100 kişiden 3,6) kabul eden üçüncü üye ülke konumunda. Avrupa dışında, 240.000 kişi Rusya’nın bombalarından kaçarak ABD’ye ulaştı; bu rakam İspanya’dan biraz daha fazla, Kanada’dan ise daha az ve tüm AB’nin yaklaşık 20 katı altında. Birleşmiş Milletler’e göre, 1 milyondan fazla Ukraynalı, Rusya ve Belarus’a sığındı.

AB Ülkeleri Arasındaki Farklar

Geçici korumayı düzenleyen AB direktifi, tüm üye ülkelerdeki kabul çerçevesini belirlese de, uygulamada geniş farklılıklar var. Stockholm Ekonomi Okulu’ndan araştırmacı Anna Anisimova, Kuzey ülkelerindeki Ukraynalı mültecilerin entegrasyonunu inceleyen bir çalışmaya katıldı. Anisimova, e-posta yoluyla yaptığı açıklamada, örneğin on yıllardır Avrupa’nın önde gelen mülteci kabul ülkelerinden biri olan İsveç’te koşulların, göç konusunda daha kısıtlayıcı olan Danimarka’ya kıyasla açıkça daha kötü olduğunu belirtti.

Gelecekteki İkamet İzinleri

Avrupa Siyasi Çalışmalar Merkezi (CEPS) araştırmacısı Michael Emerson, Ukraynalılara verilen geçici korumayı sonlandıracak gün geldiğinde, gelecekteki ikamet izinlerinin üye ülkelerin farklı ulusal mevzuatlarına bırakılmaması gerektiğini savunuyor. Telefonla yaptığı açıklamada, “Eğer bu sonunda kabul edilen çözüm olursa, daha kısıtlayıcı ülkelerdeki birçok mültecinin, daha esnek sistemlerden yararlanmak için başka yerlere taşınmaya çalışacağı açıktır” dedi.

AB’deki Ukraynalılara Destek

AB’de yerleşik Ukrayna nüfusuna verilen destek, işgalin ilk günlerine göre azalsa da hala yüksek. Geçen yılın Şubat ayında, Avrupalıların %71’i Ukraynalı mültecilerin varlığını olumlu değerlendirirken, 2022 baharında bu oran %88’di. Eurobarometre verilerine göre, savaşın başlangıcından bu yana, Komisyon, mültecilerin kabulünü kolaylaştırmak için üye ülkelere 15 milyar euro sağladı. Şimdi ise, göç ve sığınma paktını uygulamak ve Ukraynalılara yönelik geçici korumayı sürdürmek için 4 milyar euro daha tahsis edecek.

Bu kapsamlı makale, Avrupa Birliği’nin Ukraynalı mülteciler için yaptığı planları ve aldığı kararları detaylı bir şekilde ele alıyor. Geçici koruma mekanizmasının uzatılması, gönüllü geri dönüş programları ve keşif gezileri gibi çeşitli konular, mültecilerin geleceği üzerinde önemli etkiler yaratabilir.