Çölyak Hastalığı Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Çölyak hastalığı, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten adlı proteine karşı vücudun bağışıklık sisteminin anormal tepkisi sonucu ortaya çıkan, ömür boyu süren bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Gluten tüketildiğinde, bağışıklık sistemi ince bağırsaktaki villus adı verilen emilim yüzeylerine saldırır ve bu da besin emiliminde ciddi sorunlara yol açar.

Bu hastalık genetik yatkınlığı olan bireylerde daha sık görülür ve genellikle çocukluk döneminde başlasa da her yaşta ortaya çıkabilir. Tanı konulmadığında ya da tedavi edilmediğinde, demir eksikliği anemisi, osteoporoz, kısırlık ve hatta bazı kanser türleri gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Çölyak hastalığı, kişiden kişiye farklı belirtilerle kendini gösterebilir. Bazı bireylerde sindirim sistemiyle ilgili semptomlar ön plandayken, bazılarında ise cilt, sinir sistemi veya hormonal bozukluklar gibi bağırsak dışı belirtiler baskın olabilir.

Yetişkinlerde Çölyak Belirtileri

• İshal veya kabızlık
• Karın ağrısı ve şişkinlik
• Kilo kaybı
• Yorgunluk ve halsizlik
• Demir eksikliği anemisi
• Depresyon ve anksiyete
• Adet düzensizlikleri
• İnfertilite (kısırlık)
• Ciltte kaşıntılı döküntüler (dermatitis herpetiformis)
• Ağız içinde aftlar

Çocuklarda ve Bebeklerde Çölyak Belirtileri

• İshal veya kabızlık
• Kusma
• Karın şişkinliği
• İştahsızlık
• Büyüme ve gelişme geriliği
• Kas zayıflığı
• Sinirlilik ve davranış bozuklukları
• Boy kısalığı
• Kemik ağrıları
• Dikkat eksikliği ve öğrenme güçlüğü

Potansiyel Çölyak Hastalığı Nedir?

Potansiyel çölyak hastalığı, çölyak hastalığına özgü antikorların kan testlerinde pozitif çıkmasına rağmen, ince bağırsak biyopsilerinde henüz belirgin bir hasarın görülmediği durumdur. Bu bireylerde henüz semptomlar ortaya çıkmamış olabilir, ancak ilerleyen dönemlerde hastalık aktif hale gelebilir. Bu nedenle, düzenli doktor kontrolleri ve takip önemlidir.

Çölyak Hastalığı Nasıl Anlaşılır?

Çölyak hastalığının tanısı, genellikle aşağıdaki adımlarla konulur:

• Kan Testleri: Anti-endomisyum (EMA), anti-transglutaminaz (tTG) ve deamidated gliadin peptide (DGP) antikorlarının düzeyleri ölçülür.
• İnce Bağırsak Biyopsisi: Endoskopi ile alınan doku örnekleri, bağırsak villuslarında hasar olup olmadığını belirlemek için incelenir.
• Genetik Testler: HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genlerinin varlığı araştırılır.

Tanı konulmadan önce gluten içeren besinlerin tüketimine devam edilmesi önemlidir, çünkü glutensiz diyet, test sonuçlarını etkileyebilir.([Özkaya Sağlık Grubu][1])

Çölyak Hastalığı Nasıl Geçer?

Çölyak hastalığının bilinen tek tedavisi, ömür boyu sürecek sıkı bir glutensiz diyettir. Bu diyetle, bağışıklık sistemi üzerindeki anormal tepki ortadan kalkar ve bağırsaklardaki hasar zamanla iyileşir. Ancak, diyetten sapmalar, semptomların geri dönmesine ve komplikasyon riskinin artmasına neden olabilir.

Çölyak Hastası Ne Yiyemez?

Gluten içeren gıdalar çölyak hastaları için zararlıdır. Kaçınılması gereken başlıca besinler şunlardır:

• Buğday, arpa, çavdar ve yulaf içeren ekmek, makarna, kek, kurabiye gibi ürünler
• Bulgur, irmik, şehriye, kuskus
• Hazır çorbalar, soslar ve bazı işlenmiş et ürünleri
• Malt içeren içecekler
• Gluten içeren bira ve bazı alkollü içecekler

Gluten İçermeyen Güvenli Besinler

Çölyak hastaları için güvenli ve besleyici alternatifler mevcuttur:

• Mısır, pirinç, patates, karabuğday, kinoa, amarant
• Tüm taze meyve ve sebzeler
• Baklagiller (mercimek, nohut, fasulye)
• Yumurta, süt ve süt ürünleri (laktoz intoleransı yoksa)
• Et, tavuk, balık (pane veya soslu olmayan)
• Glutensiz unlar (pirinç unu, mısır unu, nohut unu)

Market alışverişlerinde, ürün etiketlerinde “gluten içermez” ibaresine dikkat edilmesi önemlidir. Ayrıca, çapraz bulaşma riskine karşı, mutfakta kullanılan ekipmanların temizliğine özen gösterilmelidir.

Çölyak Olduğunuzu Nasıl Anladınız?

Çölyak hastalığı, belirtileri başka hastalıklarla karışabileceği için tanısı zaman alabilir. Birçok kişi, yıllarca süren sindirim sorunları, yorgunluk, cilt problemleri veya demir eksikliği gibi belirtilerle mücadele ederken, çölyak hastası olduğunu öğrenir. Tanı konulduktan sonra, glutensiz diyete geçişle birlikte semptomlarda belirgin bir iyileşme gözlemlenir.

Bebek ve Çocuklarda Çölyak Belirtileri Nelerdir?

Bebeklerde ve çocuklarda çölyak hastalığı, genellikle ek gıdalara geçiş döneminde ortaya çıkar. Belirtiler şunları içerebilir:([Hisar Hospital Intercontinental][3])

• İshal veya kabızlık
• Kusma
• Karın şişkinliği
• İştahsızlık
• Büyüme ve gelişme geriliği
• Kas zayıflığı
• Sinirlilik ve davranış bozuklukları

Bu belirtiler fark edildiğinde, bir çocuk gastroenteroloji uzmanına başvurulması ve gerekli testlerin yapılması önemlidir. Erken tanı ve tedavi, çocuğun sağlıklı gelişimi için kritik öneme sahiptir.

Son Söz

Çölyak hastalığı, yaşam boyu süren bir durum olsa da, doğru tanı ve sıkı bir glutensiz diyetle yönetilebilir. Belirtileriniz varsa veya risk grubundaysanız, bir sağlık profesyoneline danışarak gerekli testleri yaptırmanız önemlidir. Unutmayın, erken tanı ve tedavi, yaşam kalitenizi artırır ve olası komplikasyonların önüne geçer.