Dünya Tarihinin En Büyük Tufanı Akdeniz’i Nasıl Oluşturdu?

Messinian Tuzluluk Krizi: Akdeniz’in Kurak Günleri

Altı milyon yıl önce, Akdeniz bugünkü büyüleyici manzarasından çok uzaktı. Tektonik hareketler, Cebelitarık Boğazı’nda bir dağ sırası yükselterek Akdeniz’i Atlantik Okyanusu’ndan izole etmişti. Sürekli su akışı olmayınca, kavurucu güneş altında deniz buharlaştı ve geriye sadece birkaç tuzlu göl ile kilometrelerce tuz ve alçı düzlükleri kaldı. Bilim insanları bu dönemi Messinian Tuzluluk Krizi olarak adlandırıyor; Miyosen çağının son günlerinde Akdeniz neredeyse tamamen yok olmuştu.

Zanclean Megaseli: Bir Damla ile Başlayan Felaket

Yaklaşık 5.3 milyon yıl önce, Cebelitarık’taki dağlar yavaşça alçaldı ve bir gün zirveleri okyanus seviyesine ulaştı. Atlantik’ten sızan bir su damlası, dağdan aşağı inmeye başladı. Bu damla bir dereye, dere bir nehire, nehir ise bin Amazon Nehri gücünde bir sele dönüştü. Monterey Bay Aquarium Araştırma Enstitüsü’nden deniz jeo-bilimci Aaron Micallef, bu olayı Zanclean megaseli olarak tanımlıyor ve “Hiçbir insanın böyle bir şeyi gördüğünü sanmıyorum” diyor.

Sel, saniyede 32 metre (saatte 72 mil) hızla Sicilya kıyılarına ulaştı. Bu hız, arkasında tropikal fırtına gücünde rüzgarlar yarattı ve çamurlu tortularla dolu sularda şaşkına dönmüş balıklar Atlantik’ten Akdeniz’e sürüklendi. Sel, 600.000 yıllık kuraklığı aniden sona erdirerek Akdeniz’i doldurdu ve yeni bir jeolojik çağ olan Zanclean’ı başlattı.

Akdeniz’in Yeniden Doğuşu

Micallef ve CSIC Barcelona’dan jeofizikçi Daniel Garcia-Castellanos’un araştırmaları, bu megaselin Akdeniz’i nasıl dönüştürdüğünü ortaya koyuyor. Tufandan önce, Akdeniz köpekbalıkları, fok benzeri canlılar, balıklar ve renkli mercanlarla doluydu. Ancak tuzluluk krizinde 780 türden sadece 86’sı hayatta kaldı; bu molusca, plankton ve bir deniz salyangozu gibi türler, kuruyan denizde kalan su birikintilerinde sığınak buldu.

Batı Akdeniz, saniyede 68 ila 100 milyon metreküp suyla hızla dolmaya başladı; bu, günde yaklaşık 10 metre yükselen su seviyesi anlamına geliyor. Yükselen suların ağırlığı, Dünya kabuğunu erimiş mantoya doğru bastırarak bölgede depremleri tetikledi. Mallorca ve Menorca’da yaşayan keçi-antilop benzeri Myotragus için bu depremler, su ve rüzgarın gürültüsü adeta bir canavarın kükremesi gibiydi.

Tarihin En Büyük Şelalesi

Sular Sicilya’nın kenarına ulaştığında, doğuya doğru ilerleyerek yüzlerce uzun sırt oluşturdu. Daha doğuda, Malta Yamaçı adı verilen bir bariyer, Akdeniz’i batı ve doğu olarak böldü. Batı Akdeniz’in dolması için suyun bu bariyeri aşması gerekiyordu. Sonunda, batı kısmı yeterince dolduğunda, sular 1.5 kilometre derinliğindeki bir uçuruma dökülerek Dünya tarihindeki en büyük şelaleyi oluşturdu; Niagara Şelalesi’nden 30 kat daha yüksek bir doğa harikası. Bu çarpışma daha fazla depremi tetikledi ve sel, deniz tabanına tonlarca tortu yığdı.

Bilimsel Keşif ve Gelecek

Micallef, Garcia-Castellanos ve ekipleri, jeolojik kanıtlar ve bilgisayar modellemeleriyle bu megaselin hikayesini bir araya getirdi. Malta Üniversitesi’nden hazırlanan bir animasyon, Messinian Tuzluluk Krizi’nin evrimini ve sonunu görselleştiriyor. Araştırmalar devam etse de, bu çalışma Dünya tarihindeki en büyük selin en net resmini sunuyor.

Daha Fazla Bilgi

Zanclean megaseli hakkında daha fazla bilgi için National Geographic sitesini ziyaret edebilirsiniz.