Dünyanın yuvarlak olduğunu söyleyen ilk bilim insanı kimdir? Pisagor ve Aristoteles kimdir?

Dünyanın yuvarlak olduğunu söyleyen ilk bilim insanı, antik Yunan filozofu Pythagoras (Pisagor) olarak kabul ediliyor. MÖ 6. yüzyılda (yaklaşık MÖ 570-495) yaşayan Pythagoras, dünyanın küre şeklinde olduğunu estetik ve matematiksel nedenlerle öne sürdü. Pythagoras yani Pisagor kimdir diye merak edenler için, kendisi matematik ve felsefenin öncülerinden biri; ünlü Pisagor teoremiyle tanınıyor. Dünyanın şekli hakkındaki fikri, evrenin mükemmel geometrik formlara sahip olması gerektiği inancından kaynaklanıyordu. Küre, onun için en mükemmel şekildi ve bu yüzden yerküre de küre olmalıydı.

Pythagoras’ın bu önerisi, gözlemsel kanıtlardan ziyade felsefi bir temele dayanıyordu. Ancak bu fikir, sonraki nesil bilim insanları için temel oluşturdu. “Dünyanın yuvarlak olduğunu ilk kim söyledi?” sorusunun cevabı genellikle Pythagoras olsa da, bazı kaynaklar bu fikrin daha eski Hint veya Babil uygarlıklarında da tartışıldığını belirtiyor. Yine de Batı bilim tarihinde Pythagoras, bu kavramın öncüsü olarak anılıyor.

ARİSTOTELES’İN KANITLARI: BİLİMSEL DESTEK

Pythagoras’ın felsefi önerisini bilimsel kanıtlarla destekleyen isim ise Aristoteles oldu. MÖ 384-322 yılları arasında yaşayan Aristoteles, dünyanın küre şeklinde olduğunu ay tutulmaları sırasında Ay üzerindeki yuvarlak gölge, güneye gidildikçe yeni yıldızların görünmesi ve gemilerin ufukta kayboluş şekli gibi gözlemlerle açıkladı.Aristoteles kimdir sorusuna kısaca yanıt vermek gerekirse, Platon’un öğrencisi ve Büyük İskender’in hocası olan bu filozof, fizik, biyoloji ve astronomi gibi alanlarda çığır açtı.

Aristoteles’in çalışmaları, MÖ 4. yüzyılda dünyanın yuvarlak olduğu fikrinin yaygınlaşmasını sağladı. “Dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlayan ilk bilim insanı kim?” diye sorulduğunda, Aristoteles’in adı sıkça geçer çünkü o, estetik nedenleri aşarak empirik kanıtlar sundu. Bu dönemde, MÖ 500’lere kadar birçok Yunan bilgininin küre fikrini benimsediği biliniyor.

ERATOSTHENES DÜNYANIN YUVARLAK OLDUĞUNU NASIL KANITLADI?

Dünyanın yuvarlak olduğunu kabul ederek bir adım öteye giden isim Eratosthenes’ti. MÖ 276-194 yılları arasında yaşayan bu Yunan matematikçi ve astronom, dünyanın küre olduğunu varsayarak çevresini hesapladı.Eratosthenes kimdir? İskenderiye Kütüphanesi’nin baş kütüphanecisi olan Eratosthenes, Syene (bugünkü Aswan) ve İskenderiye arasındaki Güneş ışınlarının açısını kullanarak dünyanın çevresini yaklaşık 39.000 kilometre olarak tahmin etti – ki bu, gerçek değere oldukça yakındı.

Eratosthenes’in yöntemi, “Dünyanın yuvarlak olduğunu nasıl kanıtladı?” sorusuna mükemmel bir örnek. Kuyu dibindeki Güneş yansıması ve gölge ölçümleriyle, küre şeklini pratik olarak doğruladı. Bu çalışma, antik dünyanın bilimsel ilerlemesinin zirvesini temsil ediyor.

DÜNYANIN YUVARLAK OLDUĞUNU COLUMBUS MU KEŞFETTİ?

Birçok kişi “Dünyanın yuvarlak olduğunu kim keşfetti?” diye sorduğunda Christopher Columbus’u düşünür, ancak bu bir mit. Columbus, 1492’deki yolculuğunda dünyanın küre olduğunu biliyordu; tartışma, çevresinin büyüklüğü üzerineydi. Orta Çağ’da düz dünya inancı yaygın değildi; kilise ve bilim insanları küre şeklini kabul ediyordu.

Asıl pratik kanıt, Ferdinand Magellan ve Juan Sebastián Elcano’nun 1519-1522’deki dünya turuyla geldi. Bu sefer, dünyanın yuvarlaklığını somutlaştırdı. “Düz dünya teorisi ne zaman çürütüldü?” sorusu için, antik Yunan’dan beri çürütüldüğünü söyleyebiliriz.

Günümüzde, uzay fotoğrafları ve uydu verileriyle dünyanın oblate küre (hafif basık) olduğu kesinleşti. “Dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlayan deneyler neler?” diye soranlar için, Eratosthenes’in gölge deneyi evde bile tekrarlanabilir. Ayrıca, ay tutulmaları ve ufuk çizgisi gözlemleri basit kanıtlar sunar.

• Dünyanın yuvarlak olduğunu söyleyen diğer bilim insanları kimler? Platon, Aristoteles’in hocası olarak küre fikrini tartıştı; Hipparchus ise astronomik hesaplamalar yaptı.
• Dünyanın yuvarlak olduğu ne zaman kabul edildi? MÖ 5. yüzyıldan itibaren Yunan dünyasında yaygınlaştı.
• Düz dünya inancı neden hala var? Modern düz dünya teorileri, 19. yüzyılda Samuel Rowbotham gibi isimlerle canlandı, ancak bilimsel temeli yok.