Pamuk Hangi Bölgelerde Yetişir ve Hangi İklim Koşullarında Üretilir?

Pamuk tarlalarında uzanan beyaz kozalar, yalnızca tekstil sektörünün temel malzemesi değil, aynı zamanda kırsal gelişimin de bir göstergesidir. Türkiye’den Brezilya’ya, Hindistan’dan Amerika’ya kadar geniş bir coğrafyada yetişen pamuk, bol güneş alan ve yağışın dengeli dağıldığı alanlarda en iyi verimi sağlar. Yumuşak lifleri ipliğe dönüşmeden önce sıcak topraklarda filizlenir; uzun süreli gün ışığı, fotosentez sürecini hızlandırarak kozanın içindeki lifleri güçlendirir. İdeal iklim koşulları, uygun toprak yapısı ve çağdaş sulama teknikleri bir araya geldiğinde, pamuk dekar başına 550-600 kg kütlü verim elde edebilir.

Türkiye’de pamuk üretimine bakıldığında, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ön plandayken, Akdeniz Bölgesi de hızla öne çıkan bir merkez haline gelmiştir. Küresel ölçekte Hindistan, Çin ve ABD en büyük pamuk üreticileri olarak başı çekerken, onları Pakistan, Brezilya ve Türkiye gibi ülkeler izler. Pamuk tarlaları sıcak ve kurak mevsimleri tercih etse de, büyüme sürecinde toprağın nemini koruyacak dengeli yağış ya da etkili sulama sistemlerine ihtiyaç duyar. Ayrıca lif kalitesi, gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkının fazla olduğu mikro iklimlerde daha yüksek olur; bu nedenle Çukurova gibi delta ovaları, koza dolgunluğu açısından avantajlıdır.

PAMUK HANGİ COĞRAFYALARDA YETİŞİR?

Pamuk hangi bölgelerde yetişir sorusuna küresel bir yanıt verecek olursak, tropikal ve subtropikal kuşaklar öne çıkar. Ekvatorun 35° kuzey ve 35° güney enlemleri arasında yer alan bölgeler, uzun ve sıcak bir büyüme dönemi sunar. Hindistan’ın Gujarat eyaleti, ABD’de Texas-Mississippi hattı ve Brezilya’nın Mato Grosso bölgesi, iklim avantajları ve geniş tarım alanlarıyla dünya üretiminin temel taşlarını oluşturur. Bu alanlarda yıllık ortalama sıcaklık 25-30°C arasında seyreder, bitkinin büyüme süresi 200 günü aşar ve kozanın olgunlaşması için toplamda 1.600-1.800°C sıcaklık birikimi gereklidir.

TÜRKİYE’DE PAMUK HANGİ BÖLGELERDE ÜRETİLİR?

Türkiye’de pamuk üretiminde hangi bölge öne çıkar diye sorulduğunda, Güneydoğu Anadolu ilk sırada yer alır; Şanlıurfa ve Diyarbakır, 2024 yılında toplam 600.000 ton kütlü pamuk hasadıyla ülke üretiminin %45’ini karşılamıştır. Ege Bölgesi’nde ise İzmir, Aydın ve Denizli, uzun lifli “Ege pamuğu” ile tekstil sektöründe yüksek kalite standartları sunar. Akdeniz’de Çukurova Ovası’nda yer alan Adana ve Mersin, sulama projeleri sayesinde verimlerini artırmıştır. İç Anadolu Bölgesi ise kuraklık ve kısa süren sıcak dönemler nedeniyle yalnızca sınırlı alanlarda pamuk denemeleri yapabilmektedir.

PAMUK HANGİ İKLİM ŞARTLARINDA YETİŞİR?

Pamuk hangi iklim koşullarında yetişir sorusuna yanıt olarak üç temel özellik söylenebilir: sıcak, uzun süreli ve kurak. Büyüme aşamasında en az 180 yağışsız sıcak gün, tohum çimlenmesi için toprağın 18°C’nin altına düşmemesi, olgunlaşma sürecinde düşük nem ve yoğun güneş ışığı şarttır. Kış aylarında don olaylarının yaşanmadığı, yazın ise 40°C’ye varan sıcaklıkları dengeleyen sulama sistemleri, kozanın çürümesini önler. Yüksek gece sıcaklıkları lif inceliğini olumsuz etkilediği için, denizden iç kesimlere uzanan alüvyonlu ovalar, gün içinde geniş sıcaklık farklarıyla kaliteyi en üst seviyeye taşır.

PAMUK NASIL YETİŞTİRİLİR?

1. Toprak Hazırlığı: Killi-tınlı yapıda, pH değeri 6,5-7,5 olan topraklar derin sürülerek işlenir, ardından diskaro ile yüzey düzeltilir.
2. Ekim: Nisan ortasından Mayıs başına kadar, tohumlar 4-5 cm derinliğe, sıra arası 70 cm, sıra üzeri 20 cm mesafeyle ekilir; dekara 4-5 kg tohum kullanılır.
3. Sulama: Damla sulama veya merkez pivot sistemi tercih edilir; çiçeklenme ve koza oluşumu dönemlerinde 6-7 günde bir 40-50 mm su verilir.
4. Gübreleme: Dekara 18-20 kg azot, 8-10 kg fosfor ve 6 kg potasyum uygulanır; azotun yarısı ekimde, diğer yarısı koza oluşumunda kullanılır.
5. Zararlılarla Mücadele: Pamuk yaprak kurdu ve yeşil kurt gibi zararlılar, feromon tuzakları ve biyolojik yöntemlerle kontrol altına alınır.
6. Hasat: Eylül-Ekim aylarında kozaların %65’i açıldığında, kimyasal yaprak dökücü kullanılarak mekanik toplayıcılarla hasat yapılır.

PAMUK NASIL DEPOLANIR?

Kütlü pamuk, nem oranı %12’nin altına inene kadar iyi havalandırılmış depolarda tutulur. Liflerin kalitesinin korunması için depolama alanlarının sıcaklığı 35°C’nin altında olmalı ve hava dolaşımı yüksek olmalıdır. Çekirdek ayrımı yapıldıktan sonra balyalanan lifler, 200-220 kg’lık paketler halinde iplik üretim tesislerine gönderilir.